tehnisthemata: MIKΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ, IN MEDIAS RES

IN MEDIAS RES

MIKΡΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΤΕΧΝΗΣ

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΟΦΙΟΕΙΔΟΥΣ ΓΡΑΜΜΗΣ Ή

TO ΣΧΗΜΑ

ΚΑΙ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΜΟΡΦΉ

Ένα από τα ζητήματα που ενδιαφέρουν τη γλυπτική είναι η ισορροπία των μορφών. Δηλαδή, ο τρόπος που στέκεται η ανθρώπινη φιγούρα είτε αυτή αναπαριστάνεται ελεύθερη στο χώρο είτε είναι αναπαραστημένη ανάγλυφα σε μία επιφάνεια (οπότε αντιστοιχεί με τη ζωγραφική).

Ισορροπία σύμφωνα με την αρχή της αξονικότητας:

Ένας άξονας είναι μία νοητή γραμμή η οποία διατρέχει ένα επίπεδο και το διαιρεί συμμετρικά.

Το ανθρώπινο σώμα αρθρώνεται από τα μέρη του (κορμός, άκρα).

Κάθε μέρος του σώματος έχει το δικό του άξονα.

Τα μέρη του ανθρώπινου σώματος, σχηματοποιημένα ως γεωμετρικά στερεά, θεωρούνται ως:

Παραλληλεπίπεδα το κεφάλι, ο θώρακας και η λεκάνη. Κύλινδροι τα άνω και κάτω άκρα.

Ισορροπία σε στάση προσοχής

Ø Μία όρθια φιγούρα σε στάση προσοχής, διαπερνάται σε όλο της το μήκος, από το κεφάλι, το θώρακα, τη λεκάνη ως τους αστραγάλους, από ένα κεντρικό κάθετο άξονα.

Ισορροπία σε φυσική στάση

Ø Όταν η φιγούρα χαλαρώσει και σταθεί στη φυσική στάση που παίρνει το ανθρώπινο σώμα όταν είναι όρθιο, τότε τα επίπεδα στρίβουν περί τον άξονά τους, οι άξονες μετακινούνται και προεκτεινόμενοι τέμνονται, και δημιουργείται πλοκή και ένταση.

Η φυσική στάση της ανθρώπινης μορφής ονομάζεται «χιασμός» ή, όταν οι διαφοροποιήσεις των αντιθέσεων είναι πιο έντονες, «contraposto».

Περιγραφή:

Το βάρος του σώματος πέφτει στο ένα πόδι, το οποίο σταθεροποιείται. Το άλλο πόδι λυγίζει ελαφρώς και χαλαρώνει. Μαζί, μετακινείται όλη η λεκάνη. Σε αντίθετη φορά μετακινείται ο θώρακας και πέφτουν σε αντίθετη κλίση, ως προς τη λεκάνη, οι ώμοι. Στο σταθερό πόδι αντιστοιχεί χιαστί χαλαρό το χέρι, ενώ στο χαλαρό πόδι αντιστοιχεί χιαστί το χέρι σταθερό. Το κεφάλι κλείνει στο πλάι.

Αν ενοποιήσουμε όλους τους άξονες με μία γραμμή, θα δημιουργηθεί ένα σχήμα σαν το λατινικό s.

Μερικά παραδείγματα:

Η στάση προσοχής είναι η στάση των Κούρων. Το ένα πόδι προβάλει προς τα έξω σαν σε βηματισμό.

Κούρος από τη Βολομάνδρα Αττικής. ύ.1,79μ. Εθν. Μουσείο.περ. 570-560 π.Χ.

Μετά τη στάση προσοχής των Κούρων, ο «Παις του Κριτίου» θεωρείται ως το πρώτο γλυπτό στο οποίο αποδόθηκε η ανθρώπινη μορφή με φυσικό τρόπο: ελαφρά μετακίνηση του βάρους του σώματος ώστε να στηριχτεί στο ένα πόδι αφήνοντας το άλλο χαλαρό.

«Παις Κριτίου». ύ.0,86μ., 490-480 π.Χ. Μουσείο Ακρόπολης. Άγαλμα νέου από την Ακρόπολη. Η ονομασία του δόθηκε εξ αιτίας της ομοιότητας του κεφαλιού με το κεφάλι του Αρμοδίου από το σύμπλεγμα των τυραννοκτόνων των Κριτίου και Νησιώτη, που στήθηκε μετά το 479 π.Χ. και μας είναι γνωστό από αντίγραφα.

Θα ακολουθήσουν τα αγάλματα της κλασικής ελληνικής τέχνης, με την υπογραφή γλυπτών όπως ο Πολύκλειτος, ο Λύσιππος.

Ο Δορυφόρος. Μαρμάρινο αντίγραφο του χάλκινου έργου του Πολύκλειτου. 440 π.Χ. περ.

Νεάπολη, Museo Nazionale Archeologico.

O Αποξυόμενος. Αντίγραφο χάλκινου έργου του Λύσιππου.
330-320 π.Χ περ.,

Ρώμη, Μουσείο Βατικανού.

Στον 15^ο αιώνα (1401 – 1500), μελετήθηκε ξανά η φυσική στάση του σώματος από τους μεγάλους γλύπτες της Αναγέννησης: τον Donatello, τον Andrea del Verrocchio (=Ο “Αντρέας που βλέπει καλά” ήταν ο δάσκαλος του Leonardo da Vinci).

Δαβίδ, Donatello, χαλκός, ύψος 1,59 μ. περ.1430, Bargello, Φλωρεντία.

Δαβίδ, Andrea del Verrocchio, χαλκός, πριν το 1476.

Τον 16ο αιώνα κυριάρχησε η μεγαλοφυία του Michelangelo.

Δαβίδ, Μιχαήλ Άγγελος, μάρμαρο. ύ. 4,34μ., 1501-04. Accademia, Φλωρεντία.

Μελέτησε την ελαστικότητα του s σχήματος, το έκαμψε και λύγισε την οφιοειδή γραμμή ως τα όριά της.

Ευαγγελιστής Ματθαίος, Μιχαήλ Άγγελος, μάρμαρο, ύ. 2,71μ. περ. 1506, Accademia, Φλωρεντία.

Ο Michelangelo αναπαράστησε την ανθρώπινη μορφή ως “figura serpentinata”, τραβώντας την στα όρια των κινήσεων και των συστροφών της.

Ακολούθησε ο 17ος αιώνας. Η θεατρικότητα που αναζητούσε το Μπαρόκ σε όλες τις μορφές της τέχνης του, βρήκε στην οφιοειδή γραμμή τον καλύτερο εκφραστικό τρόπο, και στον γλύπτη Bernini τον σημαντικότερο εκφραστή της.

Δαβίδ, Gian Lorenzo Bernini, μάρμαρο, ύ.1,70μ. Μάρμαρο,1623, Galleria Borghese, Ρώμη.

Ο Rodin τον 19^ο αιώνα μελέτησε με τη σειρά του το σχήμα s, στο άγαλμα για το οποίο κατηγορήθηκε ότι είχε χρησιμοποιήσει εκμαγείο από ζωντανό άνθρωπο.