Το σκίτσο

 Μικρά θέματα Τέχνης, in medias res

το σκίτσο
ή
το γρήγορο σχέδιο

Ημερολόγιο E.Delacroix, 
23 Απριλίου

«Εκείνο που κάνει το σχέδιο να είναι το κατ εξοχήν μέσο έκφρασης, δεν είναι η αποσιώπηση των λεπτομερειών, αλλά η υποταγή τους στις μεγάλες γραμμές που πρώτα αυτές πρέπει να   εντυπωσιάζουν.

Οι μεγάλοι καλλιτέχνες όταν σχεδιάζουν δεν φτιάχνουν ένα όνειρο, ένα συγκεχυμένο σύννεφο, δεν φτιάχνουν ένα σύνολο γραμμών που μόλις διακρίνονται. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες ξεκινούν από κάτι συγκεκριμένο, και ακριβώς σε αυτή την καθαρή έκφραση είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψει κανείς  στην μακρά ή στη σύντομη εκτέλεση του έργου».

Eugene Delacroix

Ημερολόγιο  (1822-1863)[1]

---

Ως σκίτσο εννοείται η γρήγορη εκτέλεση , η σύντομη συγκράτηση της εικόνας ενός θέματος που ο καλλιτέχνης βλέπει μπροστά του όπως πχ. ενα τοπίο, ένας συννεφιασμένος ουρανός, μία θαλασσοταραχή κλπ. Το σκίτσο κατά τη διάρκεια του Ρομαντισμού τιμήθηκε ιδιαίτερα γιατί πήρε τη μορφή της άμεσης καταγραφής του ερεθίσματος, του συναισθήματος που ο καλλιτέχνης νοιώθει μπροστά στο θέμα του.

  Το σκίτσο γίνεται με ελαφρά υλικά όπως μολύβι, πενάκι, λίγα παστέλ. Όταν αργότερα, στην ησυχία του εργαστηρίου του, ο καλλιτέχνης θα ξαναδεί το σκίτσο του, θα ξεκινήσει το έργο του στον καμβά, και το σκίτσο θα γίνει το μοντέλο του, το οποίο μεθοδικά θα αποκωδικοποιήσει. Μέσα από τις συμπυκνωμένες πληροφορίες που είχε καταγράψει, μέσα από τις γραμμές και τα σχήματα της υπερέντασης σχεδόν θα  ξανα - ανακαλύψει το τοπίο, και η ανάκληση  της συγκίνησης που είχε νοιώσει τότε, θα γίνει τώρα, η τροφοδότρια  πηγή της έμπνευσής του για ένα έργο, το οποίο σε σταθερά πλέον υλικά, όπως η ελαιογραφία, μπορεί να επεξεργάζεται για πολύ ή λίγο καιρό.  

Η διαφορά ανάμεσα στο σκίτσο 
και 

στο επεξεργασμένο, τελικό έργο στον καμβά,

 βρίσκεται στο γεγονός ότι 

στο σκίτσο 
η συγκίνηση του καλλιτέχνη καταγράφεται 
άμεσα μπροστά στο ερέθισμα, 

εκεί και τότε, 

με γραμμές που φέρουν όλη του 

την δεξιοτεχνία και την ιδιοφυία. 

Η μεγάλη αξία του σκίτσου έγκειται ακριβώς στο ότι 

μας φέρνει σε επαφή 

με τη γενεσιουργό πράξη της δημιουργίας. 

Αντίθετα ο μεγάλος πίνακας έχει γίνει αργά, 
με λογική και σωστούς υπολογισμούς. 

Το σκίτσο έχει γίνει 
με γρηγοράδα, με συναίσθημα, με ένταση, 
κάποτε ακόμα και με φρενίτιδα, 

 με όλη την δύναμη του εν-θουσιασμένου καλλιτέχνη

 (εν+θεώ: σύμφωνα με τον Πλάτωνα την ώρα της δημιουργίας ο καλλιτέχνης βρίσκεται σε κατάληψη ∙ η Μούσα, η δημιουργική μανία, οδηγεί το χέρι και τη διάνοιά του, εκείνη είναι ο ατμός στη μηχανή της δημιουργίας).

  Αlexander Cozens, Τοπίο με δέντρα

                                                            Alexander Cozens, Τοπίο

Eugene Delacroix, O Απόλλων σφάζει τον πύθωνα, 1850

John Constable Constable, Θαλασσινό τοπίο με βροχή, περ. 1824

[1] Eugene Delacroix, Diario (1822-1863), επιμ. L.Romano, εκδ. Einaudi, Torino:1994, σελ.113

Οι Σελίδες Ημερολογίου του μεγάλου ζωγράφου έχουν εκδοθεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νεφέλη (1981) όμως το βιβλίο έχει εξαντληθεί. Το παράθεμα μετέφρασα η ίδια από την Ιταλική έκδοση.